Gyromitra infula - piestrzenica infułowata

SYNONIMY:
Gyromitra infula f. gyrosa Benedix, Kulturpflanze 14: 363 (1967) [1966]
Gyromitra infula (Schaeff.) Quél., Enchir. fung. (Paris): 272 (1886) f. infula
Gyromitra infula var. apiculatispora Raitv., Eesti NSV Tead. Akad. Toim., Biol. seer 14(2): 322 (1965)
Gyromitra infula (Schaeff.) Quél., Enchir. fung. (Paris): 272 (1886) var. infula
Helvella friesiana Cooke, Mycogr., Vol. 1. Discom. (London): 195 (1875)
Helvella infula Schaeff., Fung. bavar. palat. nasc. (Ratisbonae) 4: 105 (1774)
Helvella infula Schaeff., Fung. bavar. palat. nasc. (Ratisbonae) 4: 105 (1774) var. infula
Helvella infula var. similis P. Karst.
Helvella infula var. terrestris Alb. & Schwein., Consp. fung. (Leipzig): 299 (1805)
Helvella infula var. truncigena Alb. & Schwein., Consp. fung. (Leipzig): 299 (1805)
Helvella rhodopus Krombh., Naturgetr. Abbild. Beschr. Schwämme (Prague) 3: 23, tab. 19:11-13 (1834)
Physomitra infula (Schaeff.) Boud., Hist. Class. Discom. Eur. (Paris): 35 (1907)
Physomitra infula var. friesiana (Cooke) Boud., Hist. Class. Discom. Eur. (Paris): 35 (1907)
Physomitra infula (Schaeff.) Boud., Hist. Class. Discom. Eur. (Paris): 35 (1907) var. infula
Physomitra infula var. rhodopoda (Krombh.) Boud., Hist. Class. Discom. Eur. (Paris): 35 (1907)

Cechy makroskopowe

Owocnik składający się z główki i trzonu.

Główka: w kształcie przypominającym nieco infułę od której wywodzi się polska nazwa gatunkowa; składa się przeważnie z 2-3 (rzadko kiedy czterech) sterczących w górę spiczastych, badż też zaokrąglonych fałdów; powierzchnia zewnętrzna czerwonobrązowa lub kasztanowobrązowa, pofalowana, wewnątrz pusta; miąższ cienki i kruchy.

Trzon: stosunkowo cienki, barwy zazwyczaj brudnobiałej ale również różowawej, jak też miesnoczerwonej; powierzchnia trzonu zazwyczaj prawie gładka ale też może być nieco pofalowana oraz pokryta jamkowatymi zagłebieniami; podstwa zazwyczaj nieco poszerzona; u owocników starszych trzon przeważnie wewnątrz pusty.

Miąższ: kruchy i łamliwy, woskowaty; smak i zapach przyjemne.

Cechy mikroskopowe

Zarodniki bezbarwne, podłużnie eliptyczne, gładkie, 18-24 x 7.5-9 µm.

Gatunki podobne

O ile chodzi o owocniki wyrastające jesienią, to istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo pomylenia jej z Gyromitra ambigua. W zasadzie gatunki nieodróżnialne po makrocechach, jedynie pewne wnioski można wyciągnąć ze względu na sposób wzrostu (czytaj na stronie G. ambigua). Najpewniejszym sposobem ich odróżnienia jest pomiar zarodników.
W okresie wiosennym, występuje kolejny gatunek, makroskopowo identyczny z dwoma wyżej wymienionymi. Jest to: piestrzenica pochyła (Gyromitra fastigiata), jeszcze bardziej rzadka niż poprzednie.

Poza nimi istnieje również możliwość pomyłki z piestrzenicą kasztanowatą (Gyromitra esculenta) oraz z piestrzenicą olbrzymią (Gyromitra gigas). Co prawda przy tych gatunkach, podobieństwo jest już zdecydowanie mniejsze, ze względu jednak na dużą zmienność owocników, pomyłka taka jest bardzo prawdopodobna.

Występowanie

Wyrasta jesienią oraz znacznie rzadziej wiosną, na rozkładającym się drewnie zarówno iglastym jak i liściastym. Gatunek rzadki, prawdopodobnie nieco częściej występujący w górach.

W Puszczy Knyszyńskiej jest gatunkiem występującym niezbyt często. Trudno liczyć na jego większe skupiska, zazwyczaj wyrasta pojedynczo lub w grupkach liczacych zaledwie dwie, trzy sztuki. Spotykam go przeważnie jesienią (zazwyczaj już późna jesień) rosnącego na pniach lub leżącym drewnie, najczęściej świerkowym ale również i liściastym (brzoza, topola). W kilku przypadkach substarat nie nadawał się już do identyfikacji, ze względu na stan rozkładu. Tylko jeden raz spotkałem je rosnące, z pozoru na ziemi (na podziemnych korzeniach), obok potężnego złomu świerkowego. Owocniki bardzo pokaźnych rozmiarów (pokazane w galerii - dla ukazania gabarytów, prezentowane razem z telefonem komórkowym). W innych przypadkach wymiary owocników, sięgały zaledwie kilku centymetrów.

Wartość

Gatunek jadalny, jednak zaleca się szczegółną ostrożność ze względu na możliwość pomyłki z trującymi. Ze względu na rzadkie występowanie, bez większej wartości dla grzybiarzy.

2010.10.03
Puszcza Knyszyńska, okolice Czołnowa.
Stary mieszany las puszczański, pojedynczy owocnik na kawałku drewna leżącego na ziemi, pochodzenie trudne do określenia.
Stanowisko zgłoszone do Krajowego Rejestru GREJ ID: 181596.

Publikacja: Kujawa A., Gierczyk B. 2013. Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych.
Część VII. Wykaz gatunków przyjętych do rejestru w roku 2011. Przegląd Przyrodniczy 24,2 (2013): 3-42

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.
-----------------------------------------------------------------------------------------------

2009.10.26
Woj. podlaskie, gm. Supraśl, około 1.5 km na południowy-wschód od miejscowości Ciasne
Stary las puszczański z przewagą świerka, jeden owocnik na korzeniu złamanego świerka, drugi około 1m od pnia (podłoża nie sprawdziłem ale zapewne na korzeniu).

Publikacja: Kujawa A., Gierczyk B. 2011a. Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych w Polsce.
Część V. Wykaz gatunków przyjętych do rejestru w roku 2009. Przegląd Przyrodniczy 22(4): 16-68

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.
------------------------------------------------------------------------------------------------

2011.10.09
Pojedynczy owocnik rosnący na mocno zbutwiałym pniu.
Puszcza Knyszyńska, około 4 km na północny-wschód od Supraśla (zwarty kompleks leśny).
Stanowisko zgłoszone do Krajowego Rejestru GREJ ID: 196371.

Publikacja: Kujawa A., Gierczyk B. 2016. Rejestr grzybów chronionych i zagrożonych w Polsce.
Część IX. Wykaz gatunków przyjętych do rejestru w roku 2013. Przegląd Przyrodniczy XXVII,3 (2016): 3-55

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.
-----------------------------------------------------------------------------------------

2011.10.23
Stanowisko aktywne już od kilku lat, jako substart pniak świerkowy.
Puszcza Knyszyńska pomiedzy Supraślem a Ogrodniczkami, miejsce zwane uroczyskiem Żuraw (Żurawka).
Stanowisko zgłoszone do Krajowego Rejestru GREJ ID: 194715.

Publikacja: Kujawa A., Gierczyk B. 2011a. Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych w Polsce.
Część VIII. Wykaz gatunków przyjętych do rejestru w roku 2012. Przegląd Przyrodniczy XXIV, 4 (2013): 10-41

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.
--------------------------------------------------------------------------------------------

Trzy stanowiska znalezione w dniu 2012.10.14 na terenie Puszczy Knyszyńskiej, kilka km. od Supraśla w kierunku Krynek.
We wszystkich przypadkach substratem były butwiejące pnie (zapewne drzew iglastych) na których wyrastały pojedyncze owocniki.

Stanowiska ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.
---------------------------------------------------------------------------------------------------
I STANOWISKO:
- nie zgłaszane !
----------------------------------------------

II STANOWISKO:
Zgłoszenie do Krajowego Rejestru GREJ - ID: 207788.
-----------------------------------------------

III STANOWISKO:
Zgłoszenie do Krajowego Rejestru GREJ - ID: 207790.
-----------------------------------------------

POZOSTAŁE ZGŁOSZENIA DO KRAJOWEGO REJESTRU GRZYBÓW CHRONIONYCH I ZAGROŻONYCH (GREJ):

-----------------------------------------------------------------------------------
ID: 149145 z dn. 2009.10.11 (ATPOL: GC-02)
Puszcza Knyszyńska, około 1.5 km na zachód od trasy Supraśl-Krynki, na wysokości przystanku PKS Czółnowo.
Las iglasty w średnim wieku (sosna, świerk), pojedynczy owocnik na gałęzi zagrzebanej w igliwiu.
Publikacja: Kujawa A., Gierczyk B. 2011a. Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych w Polsce.
Część V. Wykaz gatunków przyjętych do rejestru w roku 2009. Przegląd Przyrodniczy 22(4): 16-68

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.
-----------------------------------------------------------------------------------
ID: 150127 z dn. 2009.10.18 (ATPOL: GC-02)
Woj. podlaskie, gm. Supraśl. Puszcza Knyszyńska, około 5 km. na wschód od Supraśla.
Stary las puszczański, mieszany, z przewagą iglastych, na powalonym pniu drzewa prawdopodobnie swierk, jeden owocnik.
Publikacja: Kujawa A., Gierczyk B. 2011a. Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych w Polsce.
Część V. Wykaz gatunków przyjętych do rejestru w roku 2009. Przegląd Przyrodniczy 22(4): 16-68

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.
-----------------------------------------------------------------------------------
ID: 230671 z dn. 2013.12.22 (ATPOL: GC-02)
Około 5 km na NE od Supraśla, w pobliżu Czołnowa.
Leśny parking obok lasu swierkowego, na korzeniach świerka, odsłonietych na pasie ppoż., jeden owocnik o kilku trzonach, masywny.

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.
-----------------------------------------------------------------------------------
2016.11.01
Lasy świerkowe w pobliżu Krynek.
Zwałowisko różnego rodzaju drewna, kilka owocników.
Mikroskopował Błażej Gierczyk.
Numer wątku na Bio-Forum: 33/979923.

-----------------------------------------------------------------------------------