Climacocystis borealis - gąbkowiec północny

Cechy makroskopowe

Owocniki: w zależnosci od wieku i powierzchni wyrastania mogą przybierać bardzo zróżnicowane formy; maczugowte lub owalne gdy młode, starsze łopatkowate, wachlarzowate lub też półkoliste; wyrastają zazwyczaj dachówkowato (powierzchnia pionowa), czasem pozrastane z sobą, lub też obok siebie (powierzchnia pozioma); grubość zazwyczaj nie przekracza 3 cm, rozpietość maksymalnie nawet do 12 cm; brzeg za młodu równy, z wiekiem coraz bardziej pofalowany i nieregularny, dość ostry; górna powierzchnia początkowo mocno owłosiona, z wiekiem coraz bardziej gładka, o barwie od białej poprzez kremową aż do ponownie białej (wypłowiałej) u owocników zejściowych.

Hymenofor: rurkowy; pory poczatkowo barwy białej, następnie kremowe podobnie jak wierzch kapelusza, od okrągławych do nieco labiryntowatych w starszym wieku, 1-3 na mm; rurki jednowarstwowe, barwy takiej samej jak pory, stosunkowo krótkie 2-3(6) mm.

Miąższ:, włóknisty, mocno wilgotny, lekko strefowany w przekroju(patrz zdjęcie nr.14), o przyjemnym zapachu i lekko gorzkawym lub kwaskawym smaku.

Cechy mikroskopowe

Zarodniki owalne, gładkie, hialinowe z ziarnistą zawartością, nieamyloidale, 5-6 × 3.5-4 µm. Cystydy grubościenne, wrzecionowate lub maczugowato-wrzecionowate, zakończone czapeczką kryształków lub nie, 30-50 × 7-10 µm. ^[1]

Gatunki podobne

Tu mogą wchodzić w grę tylko gatunki z rodzaju Postia i Tyromyces. Miąższ ich jest jednak znacznie bardziej kruchy oraz nigdy nie występuja w barwach odpowiadających Climacocystis borealis w pełni wieku. Problemy z odróżnieniem mogą sprawić jedynie owoniki zejściowe, które utraciły swoje naturalne zabrwienie (wyblakły). Spośród nich można wymienić drobnoporka gorzkiego (Postia stiptica) o białym lub różowawym owocniku posiadającym gorzki smak.

Występowanie

Owocniki jednoroczne, wyrastają od lata do jesieni, najczęściej na pniach drzew iglastych, a szczególnie świerkowych, zdecydowanie rzadziej na sosnie i jodle , oraz sporadycznie na liściastych.
Zaliczany do saprotrofitów i zazwyczaj nie atakuje drzew żywych.
Na opanowanym substracie wyrasta masowo, dachówkowato (na powierzchni pionowej), lub obok siebie (powierzchnia pozioma).
Z wieloletnich obserwacji wynika, że do osiedlenia sie potrzebuje "mocnego" substratu. Jak do tej pory spotykałem go jedynie na pniach grubych, pozostałych po starych drzewach.

Gatunek grzyba w Polsce spotykany raczej rzadko, w Puszczy Knyszyńskiej natomiast występuje dość często. Wyrasta z reguły na starych pniakach świerkowych, których na tym terenie nie brakuje, skąd zapewne bierze się jego znaczna liczebność. Pojawia się od lata do późnej jesieni. Większe szanse na przetrwanie mają jednak owocniki wyrastające później. Wyrastające wcześniej, w okresach ciepłych, już w młodu są mocno atakowane przez owady, co w wielu przypadkach kończy się ich całkowitym zniszczeniem. Tak jak widać na zdjęciach, na zasiedlonych pniach wyrasta bardzo masowo. Rzadko spotykam stanowiska na których jest po kilka owocników, zazwyczaj ich ilość sięga kilkudziesięcu.
Zdecydowanie chętniej zasiedla pnie, położone w terenu o dużej wilgotności podłoża lub też w zwartym drzewostanie, dobrze utrzymującym wilgoć. Na takich stanowiskach rośnie bardzo masowo, pokrywając zazwyczaj prawie całą powierzchnię pnia. Nie znaczy to jednak, że nie występuje w terenach bardziej suchych i nasłonecznionych. Na takich jednak stanowiskach wyrasta już zazwyczaj, w okresie późnojesiennym, bardziej wilotnym.

Rodzaj Climacocystis, reprezentuje tylko ten jeden gatunek.
Wywołuje zgniliznę drewna typu białego (wg Breitenbacha), intensywną zgniliznę typu brunatnego (wg Domańskiego).^[1]

Wartość

Niejadalny

POZOSTAŁE ZGŁOSZENIA DO KRAJOWEGO REJESTRU GRZYBÓW CHRONIONYCH I ZAGROŻONYCH (GREJ):

-----------------------------------------------------------------------------------------
ID: 144193 z dn. 29.08.16 (ATPOL: GC-02)
Trasa Supraśl-Krynki, około 1.5 km na północny-wschód od przystanku PKS Czołnowo.
Stary las puszczański, mieszany, pniak świerkowy, kilkadziesiąt owocników na jednym pniu.
Nr. wątku na Bio-Forum - 263387.

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.
-----------------------------------------------------------------------------------------
ID: 146692 z dn. 29.09.06 (ATPOL: GC-01)
Około 1 kilometra na północ od jez. Komosa w kierunku Supraśla.
Stary las puszczański, mieszany, pniak świerkowy, kilkanaście owocników na jednym pniu.

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.
-----------------------------------------------------------------------------------------
ID: 170851 z dn. 2010.08.11 (ATPOL: GC-02)
Puszcza Knyszyńska, około 4.5 km na wschód od Supraśla, okolice Czołnowa.
Stary mieszany las puszczański, pniak świerkowy, kilkadziesiąt owocników.

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.
-----------------------------------------------------------------------------------------
ID: 180170 z dn. 2010.10.10 (ATPOL: GC-01)
2 km. na wsch. od Ogrodniczek.
Zrąb w starym lesie świerkowym, kilka owocników na pniaku świerkowym.

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.
-----------------------------------------------------------------------------------------
ID: 180171 z dn. 2010.08.28 (ATPOL: GC-12)
6 km na południe od Supraśla.
Stary puszczański las iglasty, pniak świerkowy, kilkadziesiąt owocników na pniu.

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.
-----------------------------------------------------------------------------------------
ID: 180172 z dn. 2010.09.19 (ATPOL: GC-12)
Około 4 km na płd. od Supraśla.
Stary las iglasty, pobocze drogi leśnej, pniak świerkowy, kilka owocników na pniu.

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.
-----------------------------------------------------------------------------------------
ID: 273734 z dn. 2015.09.29 (ATPOL: GC-11)
Około 1,5 km na S od Ogrodniczek, śródpolne zadrzewienie mieszane.
Kilkanaście owocników na starym pniaku świerkowym.
-----------------------------------------------------------------------------------------