Geastrum fimbriatum - gwiazdosz frędzelkowany

Cechy makroskopowe

Owocnik: w początkowym stadium rozwoju w formie zamkniętej, kulistej, średnicy 1 - 4 cm; barwy beżowej, szarobrązowej do ciemnobrązowej, przeważnie całkowicie jeszcze zagrzebany w ściółce lub ukryty pod ziemią; w dolnej z nitkami grzybni, silnie przerośniętymi z podłożem; w miarę wzrostu stopniowo wyłania się na powierzchnię jednocześnie zaczynająć pękać i otwierać się (fot. 01); ramiona utworzone z pękającej osłony zewnętrznej (egzoperydium) , stopniowo rozchylają się na zewnątrz, następnie podwijają pod spód (fot. 06), powodują tym samym powolne unoszenie się całego owocnika do góry, w konsekwencji czego owocnik całkowicie odrywa się od podłoża i zostaje wyniesiony w górę na podwinietych ramionach.

Osłona zewnętrzna (egzoperydium): pęka na kilka a nawet kilkanaście płatów; pęknięcia sięgają zazwyczaj do połowy wysokości osłony; wewnetrzna strona osłony zewnętrznej (miąższ), barwy białawej, białoochrowej do beżowej lub jasnoorzechowej, nie higroskopijna; średnica owocników rozwiniętych może sięgać nawet 6 cm.

Osłona wewnętrzna (endoperydium): przeważnie barwy takiej samej, jak barwa osłony zewnętrznej ale też czesto nieco ciemniejsza (szarawa); kształtu kulistego lub nieco wydłużonego, czasem spłaszczonego; główka osadzona bez trzonka, jedynie w stanie wysuszonym może być nieznacznie zauważalny; nie posiada kołnierza (apofizy).

Ujście zarodników (perystom): od prawie zupełnie płaskiego do lekko wzniesionego, postrzępione, włókniste, frędzlowate; wokół niego brak talerzyka oraz wałeczka.

Gleba: ciemna, orzechowoszarobrązowa.

Cechy mikroskopowe

Zarodniki kulistawe, drobno brodawkowane, 3-4(5) µm średnicy.

Gatunki podobne

Gatunek dość charakterystyczny, jednak w pewnym stadium rozwoju może być nieco podobny do gwiazdosza rudawego (Geastrum rufescens).

Występowanie

Jest to najbardziej pospolity gatunek gwiazdosza występującego w Polsce (dotyczy również terenów Puszczy Knyszyńskiej). Wyrasta przeważnie w grupach liczących od kilku do kilkunastu sztuk. W sprzyjających warunkach spotykałem grupy liczące nawet po kilkadziesiąt owocników i zajmujące spore terytorium.
Chociaż można go spotkać w lasach różnego typu zadrzewieniach to jednak niezbyt chętnie występuje w starych lasach puszczańskich. Najwięcej jego skupisk spotykam w stosunkowo jeszcze młodych lasach iglastych lub też mieszanych, rosnących na piaszczystym podłożu, o skąpej warstwie ściółki. W starych lasach występuje najczęściej na poboczach dróg gdzie ściółka nie jest zbyt głęboka.
Rośnie od lata do jesieni.

Wartość

Niejadalny.

POZOSTAŁE ZNALEZISKA:

-----------------------------------------------------------
ID: 144837 z dn. 2009.08.24 (ATPOL: GC-12)
Puszcza Knyszyńskia, około 1 km od trasy Supraśl-Majówka, tuż obok Traktu Napoleońskiego, na mapach lokalnych miejsce zaznaczone jako Izoby.
Stary las puszczański, przewaga świerków, tuż obok drogi leśnej. Bezpośrednio na ziemi u podstawy sędziwego świerka, 5 szt na przestrzeni około 1 metra kw.
Wątek na Bio-Forum nr. 266801.

Publikacja: Kujawa A., Gierczyk B. 2011a. Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych w Polsce.
Część V. Wykaz gatunków przyjętych do rejestru w roku 2009. Przegląd Przyrodniczy 22(4): 16-68

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.
-----------------------------------------------------------
ID: 149268 z dn. 2009.09.05 (ATPOL: GC-01)
Około 400m od trasy Ogrodniczki-Supraśl w kierunku zachodnim.
Pobocze drogi w starym lesie iglastym, na ziemi, 12 owocników na przestrzeni około 1.5 m.

Publikacja: Kujawa A., Gierczyk B. 2011a. Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych w Polsce.
Część V. Wykaz gatunków przyjętych do rejestru w roku 2009. Przegląd Przyrodniczy 22(4): 16-68

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.
-----------------------------------------------------------
ID: 149272 z dn. 2009.08.30 (ATPOL: GC-12)
Około 2.5 km na wschód od trasy Supraśl-Majówka (Las Cieliczański).
Pobocze drogi w starym lesie puszczańskim, mieszanym, ze znaczną jednak przewagą iglastych (świerk, sosna), na ziemi, 8 owocników na przestrzeni ok. 1 mkw.

Publikacja: Kujawa A., Gierczyk B. 2011a. Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych w Polsce.
Część V. Wykaz gatunków przyjętych do rejestru w roku 2009. Przegląd Przyrodniczy 22(4): 16-68

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.
-----------------------------------------------------------
ID: 170845 z dn. 2010.07.14 (ATPOL: GC-01)
1.5 km na wschód od Ogrodniczek.
Grobla przedzielająca dwa sztuczne zbiorniki wodne Komosa, porośnięta w wiekszości olszą, na ziemi, kilka owocników rozsianych obok pnia olszy.

Publikacja: Kujawa A., Gierczyk B. 2012. Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych w Polsce.
Część VI. Wykaz gatunków przyjętych do rejestru w roku 2010. Przegląd Przyrodniczy 23(2): 3-59

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.
-----------------------------------------------------------
ID: 181195 z dn. 2010.10.08 (ATPOL: GC-01) (kolejne zgłoszenie do pierwotnego: 149268)
Około 400m od trasy Ogrodniczki-Supraśl w kierunku zachodnim.
Pobocze drogi w starym lesie iglastym, na ziemi. W tym roku owocników znacznie więcej i rozsiane na przestrzeni około 6 mb. pobocza drogi.
-----------------------------------------------------------
ID: 181487 z dn. 2010.08.28 (ATPOL: GC-11)
1.5 km. na południe od Ciasnego.
Stary las iglasty, w tym miejscu przewaga świerków w różnym wieku, na ziemi, pobocze drogi leśnej, kilka owocników w jednej grupie.

Publikacja: Kujawa A., Gierczyk B. 2013. Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych.
Część VII. Wykaz gatunków przyjętych do rejestru w roku 2011. Przegląd Przyrodniczy 24,2 (2013): 3-42

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.
-----------------------------------------------------------
ID: 185303 z dn. 2011.04.09 (ATPOL: GC-11)
5 km S od Supraśla.
Stary puszczański las z domieszką swierka, u podstawy świerka i grabu rosnących tuż obok siebie, trzy owocniki.

Publikacja: Kujawa A., Gierczyk B. 2013. Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych.
Część VII. Wykaz gatunków przyjętych do rejestru w roku 2011. Przegląd Przyrodniczy 24,2 (2013): 3-42

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.
-----------------------------------------------------------
2016.07.30
Ogrodniczki, 0,5 km E; skraj lasu, teren ruderalny, skarpa rowu, pod akacją.
Wyrastał razem z Geastrum rufescens.
Mikroskopował Błażej Gierczyk.
-----------------------------------------------------------