Owocnik: składa się z główki kształtem przypominającej siodło ale również i o innych nieraz bardziej fantazyjnych kształtach, oraz z gładkiego (zazwyczaj) trzonu; wysokością osiąga nawet do 10 cm, chociaż zazwyczaj spotyka się mniejsze.

Główka: średnicy do 4 cm, zazwyczaj nieregularnie pofałdowana ale również może być kształtem zbliżona do siodła od czego zapewne wywodzi się jej pierwszy człon polskiej nazwy, kształtem wówczas przypomina piestrzenicę infułowata (Gyromitra infula), barwy jednak zupełnie odmiennej stąd też w tym przypadku, nie zachodzi możliwość pomyłki; powierzchnia zewnętrzna główki od barwy ciemnobrązowej do czarnej; strona wewnętrzna zdecydowanie jaśniejsza.

Trzon: u większości spotykanych owocników, całkowicie gładki, jedynie może wystąpić w niektórych przypadkach delikatne bruzdowanie, wewnątrz pusty, barwy od szarej do brązowoczarnej; powierzchnia naga, jedynie u góry może być delikatnie oprószony.

Miąższ: o przyjemnym zapachu, woskowaty.

Zarodniki elipsoidalne, gładkie, bezbarwne, z jedną dużą kroplą, 16-19 x 10-12 µm.

Piestrzyca zatokowata (Helvella lacunosa) - podobnie zabarwiona ale o silnie bruzdowanym trzonie.
Siodłówka giętka (Helvella elastica) - zabarwiona znacznie jaśniej, trzon podobnie jak u siodłówki czarnej, gładki.

W skali kraju uznawany za grzyb występujący pospolicie, od lata do jesieni. Wyrasta w lasach jak również i poza nimi, na glebach piaszczystych.

Niejadalna.