Tulostoma fimbriatum - berłóweczka frędzelkowana

SYNONIMY:
Tulostoma brumale var. fimbriatum (Fr.) Quél., Compt. Rend. Assoc. Franç. Avancem. Sci. 18(2): 508 (1890)
Tulostoma campestre Morgan, J. Cincinnati Soc. Nat. Hist. 12: 163 (1889)
Tulostoma fimbriatum Fr., Syst. mycol. (Lundae) 3(1): 43 (1829) f. fimbriatum
Tulostoma fimbriatum var. campestre (Morgan) G. Moreno, An. Jard. bot. Madr. 36: 18 (1980) [1979]
Tulostoma fimbriatum Fr., Syst. mycol. (Lundae) 3(1): 43 (1829) var. fimbriatum
Tulostoma fimbriatum var. heterosporum J.E. Wright, Biblthca Mycol. 113: 113 (1987)
Tulostoma granulosum var. campestre (Morgan) J.E. Wright, in Wright, Herrera & Guzmán, Ciencia Méx. 27(4-5): 116 (1972)

INNE POLSKIE NAZWY:
pałeczka Frędzelkowata (Gumińska & Wojewoda 1968);

Cechy makroskopowe

Owocnik dorosły: w kształcie dość grubej pałeczki z kulistą główka na szczycie.

Główka: o średnicy nawet do 1,5 cm; egzoperydium (zewnętrzna warstwa perydium) cienkie i nietrwałe, początkowo białe, nastepnie rdzawiejące, zazwyczaj z wlepionymi cząsteczkami podłoża, wcześnie odpada jednak zazwyczaj pozostaje u nasady główki jako wąski pas krusty; endoperydium (wewnętrzna warstwa perydium) średnicy 0.6-1.5 cm, brudnoszare lub ochrowoszare, gładkie, matowe, nieco papierowate, spłaszczone u nasady.

Ujście zarodników: płaskie lub lekko, bochenkowato wzniesione, włókniste, pilśniowate, a u starszych owocników ząbkowate, w zasadzie o zarysie kolistym lub owalnym lecz o bardzo nieregularnym brzegu.

Trzon: o wysokości nie przekraczającej 5 cm i grubości w przedziale 0.3-0.5 cm, zazwyczaj prosty i równogruby, dość mocno zagłębiony w podłożu; powierzchnia gładka lub pokryta ciasno przylegającymi lub lekko odstającymi, wąskimi włókienkami, niekiedy sprawiający wrażenie podłużnie bruzdowatego; barwy brudnobrązowej lub ochrowobrązowej; w przekróju kremowobiały.

Cechy mikroskopowe

Zarodniki kuliste, o średnicy (5)6-8 µm, wyraźnie gęsto brodawkowate, o żółtym zabarwieniu.
Włośnia o srednicy 3.5-6 µm, hialinowa, grubościenna, łamliwa, z przegrodami wokół których jest słabo zabarwiona.

Gatunki podobne

Inne z rodzaju Tulostoma, pewność co do identyfikacji dają tylko badania mikroskopowe.

Występowanie

Wyrasta zazwyczaj jesienią, na piaszczystych i żwirowych glebach, w miejscach widnych i suchych.
Podobnie jak inne z tego rodzaju podlega ochronie ze względu na rzadkie występowanie. Łatwa do przeoczenia.

Bardzo ciekawym terenem pod względem występowania berłóweczek, jest obecnie nieużytkowane wyrobisko pożwirowe znajdujące sie na skraju miejscowości Ogrodniki, oraz jego najbliższe otoczenie. Na tym obszarze zlokalizowałem już kilka jej stanowisk w czym jedno, gdzie Tulostoma fimbriatum występuje wespół z Tulostoma melanocyclum. Teren dewastowany przez pseudo-turystów, ale jak widać, im to nie przeszkadza.
Występuje na tym obszarze również kilka gatunków gwiazdoszy (Geastrum).

Wartość

Niejadalna.

2010.03.21
Sosnowy bór w okolicy Ogrodniczek, piaszczyste pobocze drogi leśnej, kilkadziesiąt owocników.

Gatunek określiła mikroskopowo dr. Anna Kujawa.
Stanowisko zgłoszone do Krajowego Rejestru GREJ ID:163137.

Publikacja: Kujawa A., Gierczyk B. 2012. Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych w Polsce.
Część VI. Wykaz gatunków przyjętych do rejestru w roku 2010. Przegląd Przyrodniczy 23(2): 3-59

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.
----------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------
2011.04.05 - to samo stanowisko co wyżej.
--------------------------------------------------------------------

ZGŁOSZENIA DO KRAJOWEGO REJESTRU GRZYBÓW CHRONIONYCH I ZAGROŻONYCH (GREJ):

--------------------------------------------------------------------
ID: 163139 z dn. 2010.03.21 (ATPOL: GC-01)
Około 1 km na wschód od miejscowości Ogrodniczki.
Pobocze leśnej piaszczystej drogi, w pobliżu tylko sosny i jałowce, na ziemi / kilkanaście owocników skupionych na około 1 metrze kwadratowym.

Publikacja: Kujawa A., Gierczyk B. 2012. Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych w Polsce. Część VI.
Wykaz gatunków przyjętych do rejestru w roku 2010. Przegląd Przyrodniczy 23(2): 3-59

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.
--------------------------------------------------------------------
ID: 163144 z dn. 2010.04.04 (ATPOL: GC-01)
2 km. na płn-wschód od Ogrodniczek.
Skraj piaszczystej drogi śródleśnej, w pobliżu pojedyńczej sosny, na piaszczystym podłożu, kilka owocników na długości pobocza około 3mb.

Publikacja: Kujawa A., Gierczyk B. 2012. Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych w Polsce. Część VI.
Wykaz gatunków przyjętych do rejestru w roku 2010. Przegląd Przyrodniczy 23(2): 3-59
--------------------------------------------------------------------
ID: 195907 z dn. 2011.10.08 (ATPOL: GC-01)
1 km. na wschód od Ogrodniczek.
Piaszczyste pobocze drogi w lesie sosnowym porośnięte mchem, na ziemi, kilka owocników w jednej grupce.

Publikacja: Kujawa A., Gierczyk B. 2011a. Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych w Polsce.
Część VIII. Wykaz gatunków przyjętych do rejestru w roku 2012. Przegląd Przyrodniczy XXIV, 4 (2013): 10-41

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.
--------------------------------------------------------------------