Grzyby Puszczy Knyszyńskiej i okolic.
Agaricus - pieczarka (Franciszek Błoński - 1889)

W Europie występuje około 60 gatunków, wśród których duża ilość to bardzo smaczne gatunki jadalne jak również i trujące. Wszystkie gatunki z tego rodzaju są saprofitami, wyrastającymi w lasach, na polach, łąkach oraz innych miejscach, również na terenach miejskich (parki, trawniki, itp)

Największą popularnością wśród grzybiarzy cieszą sie gatunki wytwarzające duże owocniki o białej barwie. Należy jednak pamietać, że wśród nich występuje pieczarka karbolowa (Agaricus xanthodermus), która jest gatunkiem niejadalnym a nawet trującym. Wyróżnia się od pozostałych nieprzyjemnym, karbolowym zapachem oraz żółknącym miąższem, szczególnie intensywnie u podstawy trzonu. Spośród gatunków o białym zabarwieniu jest to w zasadzie jedyna pieczarka stwarzajaca zagrożenie dla naszego zdrowia. Inne, wytwarzające barwne i mniejsze owocniki w zasadzie nie są pozyskiwane przez grzybiarzy w zwiazku z czym nie są dla nas groźne. Przy ich zbiorze zachować należy jednak dużą ostrożność a szczególnie nigdy nie zbierać owocników bardzo młodych, o nie rozwinietych kapeluszach a tym samym o niewidocznych cechach indywidualnch tego rodzaju. Nie zastosowanie się do tej zasady może doprowadzić do omyłkowego zebrania grzybów z gatunków silnie trujących, takich jak np: muchomor jadowity (Amanita virosa). Co prawda, muchomor ten występuje zazwyczaj dość rzadko i w nieco odmiennych siedliskach, ale znane mi sa miejsca gdzie wyrastał w bliskim sąsiedztwie z pieczarką zaroślową (Agaricus silvicola).

W ostatnich latach zauważa sie spadek zainteresowania zbiorem grzybów z tego rodzaju, z naturalnych siedlisk. Pieczarki pochodzące ze sztucznych hodowli, prawie całkowicie zdominowały popyt na ten gatunek. Innym czynnikiem wpływającym na zaniechanie jej zbierania jest coraz mniejsza jej naturalna populacja spowodowana zanikaniem jej siedlisk. Niegdyś bardzo popularna pieczarka polna (Agaricus campestris) wyrastająca masowo na pastwiskach użyźnionych odchodami krów i koni, dziś staje się coraz rzadsza, z powodu zaniechania wypasu bydła a tym samym "dziczeniu" jej siedlisk.
Nie sięgając aż tak daleko wstecz, pamiętam jak mieszkańcy miejscowości Narew, położonej w woj. podlaskim, w latach 80-tych ubiegłego stulecia, na zbiór udawali się wozami konnymi (furmankami). Zbiory na nadrzecznych pastwiskach były tak obfite, że nie sposób było przetransportować ich o własnych siłach. Tak zebrane grzyby w przeważającej części były poddawane marynowaniu oraz suszeniu i stanowiły doskonały dodatek do potraw w okresie zimowym, tym bardziej, że gatunki te charakteryzują się bardzo przyjemnym i intensywnym aromatem.

Podobnie jak i w przypadku innych rodzai, tak i w przypadku Agaricus w większości przypadków do bezbłędnego określenia gatunku niezbędne są dokładne badania mikroskopowe, dodatkowo poparte obseracją cech makroskopowych a w szczególności przebarwień miąższu oraz powierzchni różnych części owocnika. Nie należy również zapominać o określeniu zapachu który stanowi bardzo cenną cechę diagnostyczną. Pozostałe cechy wymienione w niżej zamieszczonych tabelach, być może nie we wszystkich przypadkach będą przydatne, ale na pewno ułatwią identyfikację w przypadku bardziej "trudnych" gatunków.

Charakterystyczne dane siedliskowe:

siedlisko
lasy, pola uprawne, łąki, pastwiska itp.
substrat
saprofity, rosnące na ziemi
Charakterystyczne cechy owocnika:

owocniki
duże lub średnie, zazwyczaj mięsiste,
barwa owocnika
od białych do brązowych
powierzchnia kapelusza
zawsze sucha; naga lub pokryta włóknistymi łuseczkami
blaszki
wolne, dość gęste, cienkie;
barwy od białej, poprzez różowawą do czekoladowobrązowej.
wysyp
brązowoczekoladowy, ciemnobrązowy.
pochwa
brak
pierścień
zazwyczaj wyraźnie widoczny
zarodniki
elipsoidalne lub migdałowate, gładkie.
Pozostałe cechy niezbędne do identyfikacji:

zapach
brak, anyżkowy, migdałowy, nieprzyjemny fenolowy, karbolowy
przebarwienia
zarówno miąższu po przekrojeniu jak i powierzchni owocnika po delikatnym otarciu, oraz określenie (w przybliżeniu) czasu po jakim wystąpiło.
niezmienny, żółknący, czerwieniejący
pierścień
pojedynczy, dwuwarstwowy, przyrośniety, ściągalny w dół czy w górę.

Agaricus arvensis
pieczarka biaława


Agaricus augustus
pieczarka okazała


Agaricus bisporus
pieczarka dwuzarodnikowa


Agaricus bitorquis
pieczarka miejska


Agaricus comtulus
pieczarka malutka


Agaricus impudicus
pieczarka ...
(= Agaricus koelerionis)

Agaricus langei
pieczarka krwawiąca


Agaricus semotus
pieczarka winnoczerwona


Agaricus silvaticus
pieczarka leśna



Coprinus - czernidłak (Franciszek Błoński - 1889)

Dawniej rodzaj zaliczany do rodziny Coprinaceae, która obecnie już nie istnieje. Znaczna część, a w zasadzie większość gatunków, za przyczyną badań molekularnych została przeniesiona do innych rodzai, takich jak: Coprinopsis, Coprinellus, Parasola.
Zestawienie wszystkich wg. starej nomenklatury znajdziecie na stronie: Psathyrellaceae.


Coprinus comatus
czernidłak kołpakowaty


Coprinus cortinatus
czernidłak zasnówkowaty



Agaricaceae
Agaricus Coprinus Cystoderma Cystolepiota Lepiota Leucoagaricus Macrolepiota Phaeolepiota
Cystoderma - ziarnówka (Gumińska & Wojewoda 1968)


Cystoderma amianthinum
ziarnówka ochrowożółta

Cystoderma carcharias
ziarnówka blada

Cystoderma cinnabarinum
ziarnówka cynobrowa

Cystoderma fallax
ziarnówka górska

Cystoderma granulosum
ziarnówka gruzełkowata

Cystoderma jasonis
ziarnówka żółtawa


Agaricaceae
Agaricus Coprinus Cystoderma Cystolepiota Lepiota Leucoagaricus Macrolepiota Phaeolepiota
Cystolepiota - pieczareczka (Wojewoda 2003)


Cystolepiota seminuda
czubniczka łysawa


Agaricaceae
Agaricus Coprinus Cystoderma Cystolepiota Lepiota Leucoagaricus Macrolepiota Phaeolepiota
Lepiota - czubajeczka (Wojewoda in Svrček & Vančura 1987)


Lepiota alba
czubajeczka biała
(= Lepiota erminea)

Lepiota apatelia
czubajeczka ...


Lepiota aspera
czubajeczka ostrołuskowa
(= Echinoderma asperum)

Lepiota brunneoincarnata
czubajeczka brązowoczerwonawa


Lepiota carinii
czubajeczka ...
(= Echinoderma carinii)

Lepiota castanea
czubajeczka kasztanowata


Lepiota clypeolaria
czubajeczka tarczowata


Lepiota cristata
czubajeczka cuchnąca


Lepiota echinacea
czubajeczka jeżowata
= Echinoderma echinaceum

Lepiota echinella
cz. szczeciniastołuskowata


Lepiota felina
czubajeczka czarnołuskowa


Lepiota lepida
czubajeczka ...


Lepiota lilacea
czubajeczka liliowa


Lepiota magnispora
cz. brzuchatozarodnikowa
(= Lepiota ventriosospora)

Lepiota oreadiformis
czubajeczka łysiejąca


Lepiota pseudolilacea
czubajeczka różowobrązowa


Lepiota subincarnata
czubajeczka różowawa



Agaricaceae
Agaricus Coprinus Cystoderma Cystolepiota Lepiota Leucoagaricus Macrolepiota Phaeolepiota
Leucoagaricus - pieczareczka (Wojewoda 2003)

Ze wzgledu na podobieństwo niektórych gatunków, do przedstawicieli rodzaju Macrolepiota zamieszczam je razem.


Leucoagaricus americanus
pieczareczka ...

Leucoagaricus leucothites
pieczareczka różowoblaszkowa

Leucoagaricus nympharum
czubajka żółknąca


Agaricaceae
Agaricus Coprinus Cystoderma Cystolepiota Lepiota Leucoagaricus Macrolepiota Phaeolepiota
Macrolepiota - czubajka (Berdau 1876; Błoński 1888; 1890)


Macrolepiota excoriata
czubajka białotrzonowa


Macrolepiota konradii
czubajka gwiaździsta


Macrolepiota mastoidea
czubajka sutkowata


Macrolepiota permixta
czubajka ...


Macrolepiota nordica
czubajka ...


Macrolepiota procera
czubajka kania


Macrolepiota rachodes
czubajka czerwieniejąca
(= Chlorophyllum rachodes)


Agaricaceae
Agaricus Coprinus Cystoderma Cystolepiota Lepiota Leucoagaricus Macrolepiota Phaeolepiota

Phaeolepiota - aksamitówka (Wojewoda 2003)

W Polsce występuje tylko jeden gatunek.


Phaeolepiota aurea
aksamitówka złota



Agaricaceae
Agaricus Coprinus Cystoderma Cystolepiota Lepiota Leucoagaricus Macrolepiota Phaeolepiota

LITERATURA:
(1). Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1985
KONTAKT E-MAIL