Grzyby Puszczy Knyszyńskiej i okolic.
Onnia tomentosa (Fr.) P. Karst., Revue mycol., Toulouse 11(no. 47): 205 (1889)
włóknouszek lejkowaty (Wojewoda 2003)
Fungi » Basidiomycota » Agaricomycotina » Agaricomycetes » Hymenochaetales » Hymenochaetaceae » Onnia
SYNONIMY:
Index Fungorum
MycoBank

INNE POLSKIE NAZWY:
huba kutnerowata (Błoński 1888); żagiew kutnerowata (Chełchowski 1898); szczeciniak filcowaty (Domański S. 1967)
Cechy makroskopowe
Owocnik: jednoroczny, składający się z trzonu i kapelusza.

Kapelusz: za młodu przeważnie okrągły, z wiekiem nabiera przeróżnych kształtów, od owalnych do powyginanych w przedziwne formy, czasem pozrastane z sobą, gdy rosną blisko siebie. Ubarwienie w zależności od wieku, dość zmienne, co widać na załączonych zdjęciach (na dole strony w galerii).

Wierzch kapelusza: barwy żółtobrązowej, cynamonowobrązowej, u owocników zejściowych brunatnej lub jasnobrunatnej w zależności od wilgotności owocnika; powierzchnia lekko strefowana, nierówna, pofalowana, aksamitnie włókienkowata w młodym wieku, u owocników starszych matowa i naga; brzeg za młodu zazwyczaj jaśniej zabarwiony i tępo zaokraglony, w miare wzrostu coraz bardziej ostry i dorównujący barwą pozostałej powierzchni owocnika.

Hymenofor: porowaty, wyraźnie zbiegający po trzonie; pory barwy szarej do szarobrązowej, za młodu nieraz z fioletowawym odcieniem, w starszym wieku brunatne podobnie jak reszta owocnika, kształtu od okrągłego do kanciastego, wielkość zmienna, zazwyczaj mniejsze przy brzegu kapelusza i stopniowo powiększające się w kierunku trzonu.

Trzon: krótki, nieraz bardzo cienki, barwy rdzawobrązowej, u młodych owocników wyraźnie odznaczający się od hymenoforu, u starszych bez wyraźnej granicy; powierzchnia aksamitnie oprószona; osadzony centralnie lub ekscentrycznie.

Miąższ: twardy, korkowaty, barwy złotożółtej, w wieku starszym brunatny; smak łagodny, zapach przypominający curry.
Cechy mikroskopowe
Zarodniki szerokoelipsoidalne, owalne, gładkie, żóławe, z ziarnistą zawartością, 4-6 x 3-3.5 µm.
Gatunki podobne
Na pniakach sosny lub rzadziej innych iglastych, występuje Onnia triqueter - szczeciniak sosnowy.
W odróżnieniu od O.tomentosa (szczecinki proste) jego szczecinki w hymenium są lekko wygięte.

Nieco również przypomina swoim wyglądem stułkę piaskową (Coltricia perennis), ta jednak nie pasożytuje na korzeniach a rośnie na ziemi.
Występowanie
Ogólnie uważany za rzadki z powodu braku odpowiednich żywicieli. Pasożytuje na korzeniach starszych drzew iglastych, przeważnie świerka, rzadziej na sośnie.

Ogólnie gatunek uważany w Polsce za rzadki.
W Puszczy Knyszyńskiej spotkałem kilka jego stanowisk, położonych w różnych jej rejonach. Wnioskuje wobec tego, że można go spotkać na całym jej terenie, aczkolwiek niezbyt licznie. Jego występowanie jest uzależne od obecności w drzewostanie starych świerków, na korzeniach których pasożytuje. Rośnie również na martwych pniach pozostałych po wycięciu tych drzew. Rzadziej, ale występuje również na korzeniach sosny.
Tak jak wcześniej wspomniałem, jest to pasożyt, niepożądany w naszych lasach. Wywołuje białą zgniliznę drewna. Szczególnie upodobał sobie okazałe, bardzo stare świerki, skazując je na powolną śmierć.
Przedstawione zdjęcia (jako pierwsze w galerii na dole strony) pochodzą z potężnego świerka, którego w chwili obecnej (IV.2011) już nie ma. Jak widać ze zdjęcia nr. 7, w tym rejonie nie tylko on padł jego ofiarą. Służby leśne usuwają chore drzewa, które w zasadzie zaczynają już obumierać. Grzyba to jednak nie powstrzyma. Jeszcze przez kilka lat, będzie wyrastał na pozostawionych korzeniach. Nadal będzie rozsiewał zarodniki i zarażał inne, zdrowe drzewa. Najbardziej w takiej sytuacji są zagrożone drzewa w bliskim sąsiedztwie. Zauważyłem, że przeważnie w miejscu gdzie występuje, można znaleźć jego owocniki na korzeniach pobliskich drzew. Można by wysnuć wniosek, że potrafi również rozprzestrzeniać się na korzenie sąsiadujących drzew, nie tylko za pomoca zarodników ale również za pomocą grzybni, rozrastającej się w splotach korzeni. To jest tylko moja hipoteza, której chyba jeszcze nikt nie potwierdził naukowo.
Pomimo, że wygląda dość sypatycznie wcale nie czuję do niego sympatii. Szczególnie jak przypomnę sobie te strzeliste świerki, o ponad metrowej średnicy pnia, swoim szczytem sięgające prawie chmur a których teraz już nie ma, i to właśnie z jego powodu.
Wartość
Niejadalny. Poważny szkodnik w starym drzewostanie świerkowym, wywołuje zgniliznę typu białego, tym samym powoli dopowadzając swego żywiciela do przedwczesnej śmierci.
2010.08.11
Puszcza Knyszyńska, okolice Czołnowa.
Oczywiście, jako żywiciel w roli głównej świerk.
Stanowisko zgłoszone do Krajowego Rejestru GREJ ID: 170857.

Publikacja: Kujawa A., Gierczyk B. 2013. Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych.
Część VII. Wykaz gatunków przyjętych do rejestru w roku 2011. Przegląd Przyrodniczy 24,2 (2013): 3-42


Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.

------------------------------------------------------------------------------------------

2014.09.01
Puszcza Knyszyńska, około 3 km na "NE" od Supraśla.
Bór sosnowy z niewielka domieszką świerka. Około 30 owocników wokół starej sosny.
Stanowisko zgłoszone do Krajowego Rejestru GREJ ID: 251843.

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.

--------------------------------------------------------------------------------------


POZOSTAŁE ZGŁOSZENIA DO KRAJOWEGO REJESTRU GRZYBÓW CHRONIONYCH I ZAGROŻONYCH (GREJ):

-------------------------------------------------------------------------
ID: 144842 z dn. 2009.08.16 (ATPOL: GC-11)
Puszcza Knyszyńska, okolice leśniczówki Krasny Las.
Stary las puszczański, drzewostan mieszany (przewaznie: świerk, grab, dąb).
Na korzeniach świerka, cztery owocniki. Obok nich, nie dalej jak 50 m, następne 3 owocniki na korzeniach żywego świerka.

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.

-------------------------------------------------------------------------
ID: 251864 z dn. 2014.10.02 (ATPOL: GC-02)
Puszcza Knyszyńska, okolice Czołnowa.
Na korzeniach pniaka, po wyciętym świerku. Kilka owocników.

Stanowisko ujęte w pracy zespołowej:
Grzyby Puszczy Knyszyńskiej - Anna Kujawa, Błażej Gierczyk, Mirosław Gryc, Marek Wołkowycki - 2019 rok.

-------------------------------------------------------------------------
KONTAKT: E-MAIL

DATA OSTATNIEJ MODYFIKACJI: 29.07.2024

LICZBA ODWIEDZIN STRONY: 1168

DATA UTWORZENIA STRONY: 16.09.2011